Señora Egunean abestutako sorta. 1646an Zaldibiako alkateak herrian "pekatuan" bizi ziren emakumeak kartzelan sartzea erabaki zuen; herriko 3 gizoni eskatu zien izenak emateko eta 10 ama ezkongabe sartu zituzten kartzelan.
Mila seirehun da berrogeita sei urteko garagarrila: Zaldibin data seinalatua, nahiz seinalatuak mila: Martin Nazabal alkate jauna, inor epaitzen abila, pekatu_usaian hasi izango zen ama ezkongabe bila.
2.
Hiru lekuko deitu zituen, gizonezkoak hirurak, sala zezaten zein emakumek zun halako delitu bat, ba_al zen neskarik ezkondu gabe hautsi zituena urak; errukigabe bota zituzten hamarren izen-deiturak.
3.
Hamarrak preso hartu zituzten, bai hartu ere gaiztotzat; zergatik jakin gabe nozituz espetxearen morrontzak, juramentura derrigortuta arauak ziren zorrotzak, ta banan-banan egin zituzten eskatutako aitortzak:
4.
“Barbara_Agirre da nere izena ta espetxean zergati? bi alabatxo ari naiz hazten ez okel ta ez tapaki, hirugarrena zendu zitzaidan ahul jaioa izaki, gure apaiza Martin Olanok haien berri ondo daki”.
5.
“Maria_Albisu naiz ardatzean egiten duena lanik, lehendabiziko alaba eta gero semea izanik, Zinkunegitar Pedro zendu zan, ezkongai segitzen det nik, eta ez daukat beste_inorekin haragizko harremanik”.
6.
“Hernandosoro jaunan neskame, ni naiz Maria Bautista, gogoz kontrako harremanetan sufritu nuen ez pixka; handik ihesi haurra erditu nuen osasun gutxiz ta, besoetan hil zitzaidanetik bizi naiz baina erdizka”.
7.
“Etxekoandre ta nekazari naiz, ni, Maria Bartzelona, nerekin Martin Etxeberria ezkontzekotan zegona, hori_aginduta bera da haurdun utzi ninduen gizona, oraindik badet esposatuko nauen esperantza ona”.
8.
“Maria Arroiz naiz ardatzean aritua jai ta aste, Itsasondoko Juan Iturriotzek behartu ninduen gazte, hitza emanda noski nerekin ezkonduko zela laxte, baina Mariana Urkia zuen handik gutxira emazte”.
9.
“Margarita det izena eta Elizegi abizena, bizirik daukat alabatxo bat Pedro Aiestaranena, bigarrengo hau jaiotzerako zendu zitzaidan lehena, ta ezkonduko ginela baina ondo promesa herrena”.
10.
“Nerekin dauden umeen aita da Argintzanotar Esteban, Maria Juaniz naiz, bizi dana halamuzko egoeran: beste_alaba bat det Martinekin izandako ibileran, kendu_egin zidan eta ez dakit berriz ikusiko dedan”.
11.
“Iztuetatar Katalina naiz, ezin det bizi kantari: bi ume izan ta biak zendu hara bizitzak zer sari, birjintasuna lapurtu eta kontu faltsuak ugari, noiz ezkonduko garen galdetu Martin Etxeberriari”.
12.
“Ni naiz Maria Gartzia, oso gazte zaildutako neska, nahiz Juan Murua ezkondua zan, kontu hau gezurra ez ta: topo eginda haretxek haurdun utzi ninduen nahiezta, zortzi_egunekin hil zan alaba bere sehaskan hauspezka”.
13.
“Ni ardatzeko langilea naiz, Mariana Mendiola, bi seme eta alaba hazten ari naiz, ez dakit nola; Martin Loinazek maiz engainatu nau gezurra dariola, ni sartu naute kartzelan baina hark merezi du kaiola”.
14.
Beraz, Zaldibin jaso zirenak, horra hamar testigantza, garai hartako emakumeen bizimodu gordin, latza; bost egunera aske uzteko ordaindu zuten fidantza, herriak haiek seinalatuaz luzatzen zuen behatza.
15.
Hemen aipatu diren gizonak etxe, kale zein elizan, andrak zapaldu eta umeak zaindu gabeak bizitzan, bortxatzaileak, iruzurtiak, gizartearen gerizan, haiek ez ziren gure herrian inoiz epaituak izan.
